ความรับผิดชอบ

ปฏิรูปการศึกษาเยาวชน แห่งชาติ : : แนวทางและวิถีการสู่สังคมประเทศแนวใหม่

ประชาชน ชาวไทยทุกคนในสังคมโดยทั่วไปต่างมีหน้าที่ความรับผิดชอบต่อการงานและครอบ ครัว แต่ความเข้าใจในเรื่องของความรับผิดชอบนั้นน้อย ซึ่งมีความหมายที่กว้างและลึกซึ้งกว่านั้นนัก และคุณลักษณะแท้ของความรับผิดชอบนี้นี่เองก็จะแยกแยะได้ว่าผู้นั้นเป็น มนุษย์ที่ได้รับการพัฒนาแล้วเพียงไร..

ความรับผิดชอบคืออะไร ?

ความรับผิดชอบเกี่ยวข้องกับความไว้วางใจและเป็นสิ่งที่พึงพิงได้
เป็นที่ซึ่งคนอื่น ๆ สามารถมอบฝากทุกอย่างไว้ได้
การมีความรับผิดชอบต่อบางคนหรือบางสิ่งนั้น
ย่อมหมายความว่า
เราสามารถตอบรับกิจการทุกอย่างที่คนอื่นเขาเรียกร้องได้

ทำไมความรับผิดชอบจึงมีความสำคัญ ?

*+* ความรับผิดชอบเป็นมากกว่าคุณลักษณะ มันเป็นเจตคติซึ่งกำหนดว่าเราต้องรับผิดชอบต่อทุกสถานการณ์ในแต่ละวัน หลาย ๆ ครั้ง มันมีรูปแบบของการตัดสินใจในแง่ศีลธรรมด้วย เรารับผิดชอบพอที่จะรักษาคุณธรรมการอุทิศตน ความอดทน อดกลั่น ซื่อสัตย์ ยุติธรรม ฯลฯ ได้หรือ
มีหลายวิธีการที่จะกำหนดความรับผิดชอบ และมีหลาย ๆ วิธีที่จะแสดงมันออกมา เช่น การเป็นสมาชิกที่มีความรับผิดชอบของกลุ่มสังคม ชุมชนหรือครอบครัว รับผิดชอบต่อการกระทำของเรา รับผิดชอบต่อข้าวของของเรา รับผิดชอบต่อสัตย์เลี้ยง ฯลฯ
คุณคิดว่า ความรับผิดชอบหมายถึงอะไรสำหรับตัวคุณ ?

*+* หลายคนมักจะละเลยความรับผิดชอบ เพราะพวกเขาคิดว่าคนอื่นจะทำแทนแล้ว สิ่งนี้เกิดขึ้นทั้งในที่ทำงาน ในหมู่คณะ ในครอบครัวและแม้แต่ในชั้นเรียนด้วย
จงคิดถึงสถานการณ์ที่คุณสังเกตเห็น ความไม่รับผิดชอบ ระหว่างบุคคลกับบุคคล หรือบุคคลกับสิ่งของ สิ่งนั้นมันยุติธรรมไหม? แล้วเกิดเป็นความสัมพันธ์ที่ดีต่อกันหรือ ?

*+* เมื่อเราเร่งรีบ บ่อยครั้งเราพบว่า มันเป็นการง่ายที่จะทำเองมากกว่าที่จะให้คนอื่นทำมาทำให้ เช่น เราไม่อยากเสียเวลาเพื่อจะสอนบางคนให้ทำบางสิ่ง สู้เราลงมือช่วยเขาไปเลยดีกว่า ในสังคมที่เร่งรีบเช่นนี้ มันแย่ที่ครอบครัวจะใช้เวลาในการสอนเด็กให้รับผิดชอบ หรือหาโอกาสให้เขาได้ฝึกความรับผิดชอบ
จงคิดถึงคนที่คุณรู้จัก เขากระจายความรับผิดชอบหรือทำเองซะทั้งหมด เขาทำงานแตกต่างกันระหว่างที่บ้านกับที่ทำงานหรือ? รับผิดชอบต่อเพื่อนมากกว่าต่อครอบครัวหรือ?

*+* ส่วนหนึ่งของความรับผิดชอบ คือ การสร้างทางเลือกที่ดี และการสร้างทางเลือกที่ดีก็หมายถึง การให้เวลาในการประเมินทางเลือกเหล่านั้น บ่อยครั้งที่เด็กเอาชนะโดยการมีทุกอย่างมากกว่าที่จะเลือกบางอย่าง เมื่อทางเลือกมีมากเกินไป เด็กส่วนใหญ่จะไม่เลือกทั้งหมด เด็กอายุต่ำกว่า 7 ขวบทำได้ดีกว่าและจะเรียกร้องถ้าเขามีทางเลือกน้อยกว่า และจะเรียกร้องถ้าเขามีทางเลือกน้อยกว่า 3 ทางเลือก
มีของขวัญพิเศษอะไรที่เด็กได้รับในช่วงวันหยุด
วันเกิดหรือในโอกาสพิเศษอื่น ๆ เขาได้เล่นของเล่นเหล่านั้นบ่อยไหม?
กิจกรรมพิเศษอะไรที่เด็กมักจะเล่นกันอยู่บ่อย ๆ ?

*+* เป็นแรงจูงใจภายใน ที่คนเราแสดงความรับผิดชอบในสิ่งที่เกิดขึ้นในชีวิตของพวกเขา เมื่อเขาประสบกับปัญหา เมื่อเขามองเข้าไปข้างในตัวของเขาเองเพื่อแก้ไขปัญหา พวกเขารับผิดชอบต่อชีวิตของพวกเขาเอง แรงจูงใจภายในที่ผู้คนมองออกไปนอกตัวเขาและไม่กล่าวร้ายต่อบุคคลหรือสิ่ง อื่น ๆ
คุณจะทำอะไรในสถานการณ์ที่มีความขัดแย้งระหว่างสิ่งที่เราได้วางแผนไว้เป็นเวลานานกับสิ่งที่สมาชิกของครอบครัวเรามีความต้องการ?
คุณจะเสียสละความต้องการของตัวคุณเพื่อคนอื่นได้ไหม?
ความรับผิดชอบเรียกร้องการเสียสละตนเองหรือ?
การเสียสละตนเองมีประโยชน์ต่อตนเองหรือ?
อะไรเป็นการแสดงความรับผิดชอบต่อตัวเอง?

*+* สังคมเกษตรกรรม เป็นสังคมที่ขึ้นอยู่กับการแบ่งปันความรับผิดชอบของครอบครัวขนาดใหญ่ ในการทำกิจการของฟาร์ม ตอนนี้เราอาจไม่ได้เจริญชีวิตเป็นเกษตรกรรมแล้ว แต่เราเจริญชีวิตแบบสังคม เทคโนโลยี เด็กไปโรงเรียนและกลับบ้านมาอยู่ในความรับผิดชอบของครอบครัวเล็ก ๆ
คุณสามารถคิดหาวิธี จะเสริมสร้างสำนึกของความรับผิดชอบในครอบครัวปัจจุบันนี้ได้ไหม?

พูดคุยกับเด็ก ๆ เกี่ยวกับเรื่องความรับผิดชอบ

ความรับผิดชอบมีคุณค่าควรแก่การบำรุงรักษาหรือ? พูดคุยกับเด็ก ๆ เกี่ยวกับคำถามนี้ดู แล้วดูซิว่าพวกเขาคิดเห็นเป็นอย่างไร

++ ความรับผิดชอบหมายถึงอะไร? บอกซิว่าคุณสามารถรับผิดชอบอะไรได้บ้าง?

++ คุณต้องรับผิดชอบอะไรในห้องเรียน? หรือในบ้านของคุณ?

++ กับเด็กเล็กๆ ให้เขื่องหรือร้องเพลง “ Little boy blue ” แล้วถามพวกเขาว่า เด็กในเพลงนั้นทำอะไร เกิดอะไรขึ้นและเขาจะรับผิดชอบต่อสิ่งที่เขาได้ทำนั้นอย่างไร?

++ คนทั่วไปมีความรับผิดชอบมากขึ้นหรือน้อยลง ในขณะที่วัยของพวกเขาเพิ่มมากขึ้นอยู่ทุกวัน

- ฝึกทักษะการใช้ภาษาของเด็ก ๆ และพูดคุยกันต่อเกี่ยวกับเรื่องความรับผิดชอบ โดยใช้คำศัพท์นี้ คือ..

สามารถรับผิดชอบได้ ( accountable ) สามารถพึ่งพาได้ ( dependable )

การกระทำ ( action ) หน้าที่รับผิดชอบ ( duties )

สามารถให้คำตอบได้ ( answerable ) การตัดสิน ( judgment )

ทางเลือก ( choices ) ความรับผิดชอบ ( responsibility )

งานบ้าน ( chores ) เป็นที่วางใจได้ ( trustworthy )

สิ่งที่ทำในชั้นเรียน
กิจกรรมสำหรับเด็กทุกวัย

+0+ เมื่อเด็กมาถึงโรงเรียน จงให้เขาคิดเกี่ยวกับกิจกรรมในแต่ละวันและให้วาดรูปของสิ่งเหล่านั้นที่พวกเขาจะทำหรือต้องนำมันมา

+0+ ปลูกต้นไม้หรือเลี้ยงสัตว์ในชั้นเรียน และให้แต่ละคนแบ่งปันความรับผิดชอบในการดูแล โดยอาจต้องทำตารางเวลาประจำสัปดาห์ แบ่งความรับผิดชอบให้แก่เด็กแต่ละคน โดยผลัดกันในแต่ละวันหรือแต่ละสัปดาห์ก็ได้

+0+ ใช้แผนภูมิเป็นตัวช่วยและเปลี่ยนไปเรื่อย ๆ สำหรับกิจกรรมในชั้นเรียน

+0+ เล่นเกมส์ “ ใครขโมย ” หรือ “ ของใครหาย...สงสัยใคร” พูดคุยกับเด็กเกี่ยวกับความรับผิดชอบในกิจกรรมที่ทำ และพูดคุยถึงเรื่องการกล่าวโทษคนอื่น ๆ ด้วย

+0+ จัดแสดงละครหรือการแสดงเล็ก ๆ น้อย ๆ โดยกำหนดความรับผิดชอบให้เด็กแต่ละคน หลังจากได้แสดงแล้วก็ให้พูดคุยกันถึงงานที่เพิ่งเสร็จ ซึ่งเรียกร้องทุกคนให้แสดงความรับผิดชอบในงานที่ได้รับมอบหมาย เพราะความรับผิดชอบหมายถึง ไม่ต้องให้คนอื่นมาทำหน้าที่แทนในสิ่งที่เราต้องทำนั้นเอง

กิจกรรมสำหรับเด็กโต

0+0 กำหนดโครงการให้เด็กมีส่วนร่วมทำ เช่น จัดกลุ่ม ๆ ละ 4 คน ให้ทำรายงานเรื่องใดเรื่องหนึ่ง กำหนดให้สมาชิกแต่ละคนในแต่ละกลุ่มได้รับผิดชอบ ทำการบันทึก ทำสถิติ รวบรวมเนื้อหา และทำรายงานส่ง

0+0 ให้เด็กระดมพลังสมอง เขียนรายการวิธีที่พวกเขาสามารถแสดงความรับผิดชอบต่อภาพพจน์ของโรงเรียนที่ มีต่อสังคม ให้เด็กตัดสินใจว่าพวกเขาจะทำตามรายการที่ได้เขียนไว้หรือไม่ เสร็จแล้วก็ให้พวกเขาแบ่งความรับผิดชอบกันเอง

0+0 เมื่อเด็กเล่นกีฬาเป็นทีม ช่วยเขาให้เรียนรู้ที่จะเล่นเป็นกลุ่ม กีฬาเป็นทีมเป็นวิธีการที่ท้าทาย ให้เด็ก ๆ วิเคราะห์แนวคิดเรื่องความรับผิดชอบ ที่แต่ละคนพึงมีเพื่อความดีของส่วนรวม เช่น ในกีฬาฟุตบอล ทีมจะกำหนดผู้เล่น พวกเขาจะไม่สามารถเล่นกันได้ถ้าพวกเขาไม่รับผิดชอบในส่วนที่ได้รับมอบหมาย

การทำงานร่วมกับครอบครัว : แนวคิดสำหรับนำไปใช้ที่บ้าน

กิจกรรมสำหรับเด็กทุกวัย

*0* ให้เวลาในการสอนเด็กว่าพวกเขาควรจะรับผิดชอบอะไร ในกิจกรรมของครอบครัว และควรให้พวกเขาได้มีส่วนร่วมในส่วนต่าง ๆ ของกิจกรรมนั้น ๆ ด้วย

*0* วาดรูปปริศนาทายคำเป็นภาพซึ่งแสดงถึงสิ่งของต่าง ๆ ที่พวกเขาจำเป็นต้องนำไปบ้าน หรือ ต้องนำมาโรงเรียน เช่น กระเป๋า เสื้อแจ็คเก็ต ดินสอ อุปกรณ์การเรียน ฯลฯ เพื่อให้เขาได้ฝึกความรับผิดชอบและเช็ครายการต่าง ๆ ให้พร้อม

*0* ใช้ตารางหรือแผนภูมิแสดงการรับผิดชอบ เพื่อบันทึกความรับผิดชอบของสมาชิกแต่ละคนในครอบครัว แต่ต้องแน่ใจว่า มันเป็นวิธีการที่จะช่วยให้เด็กเห็นถึงการมีส่วนที่พวกเขาพึงมีต่อครอบครัว แล้วจึงค่อย ๆ เพิ่มความรับผิดชอบให้มากขึ้นตามลำดับความเป็นผู้ใหญ่ของเขา

*0* ปลูกผักหรือเลี้ยงสัตว์ในบ้าน โดยให้เด็ก ๆ ได้มีส่วนร่วมและช่วยดูแลมัน

*0* เป็นแบบอย่างที่ดีในเรื่องความรับผิดชอบให้แก่เด็ก ๆ เช่น ถ้าคุณมีหน้าที่ที่จะต้องทำอะไร ก็จงทำมันให้เสร็จเรียบร้อยด้วยความรับผิดชอบ หรือถ้าคุณได้เริ่มทำงานอะไรไว้ ก็ให้รับผิดชอบและทำมันให้เสร็จ

*0* เป็นแบบอย่างความรับผิดชอบในกลุ่มสังคมที่ใหญ่กว่า เช่น ไปเลือกตั้ง ไปบริจาคเลือด ไปประชุมหรือเข้าร่วมในกลุ่มหรือองค์กรที่ให้บริการสังคม ฯลฯ

*0* ดูแลเอาใจใส่ในสิ่งที่คุณได้พูดไว้กับเด็ก ๆ ของคุณ เพราะเด็ก ๆ อาจจะรู้สึกดีหรือรู้สึกแย่ ตามคำที่เราคาดหวังจากเขา เช่น เธอขี้เกียจเหมือนพ่อของเธอเลย หรือ เธอไม่รับผิดชอบเหมือนพี่ชายของเธอนั่นแหล่ะ คำเหล่านี้จะนำมาซึ่งความเสียหายให้แก่เด็ก เพราะเขาจะขาดความมั่นใจ และจะลดคุณค่าของตัวเองลงไป ความรับผิดชอบก็จะไม่เกิด

กิจกรรมสำหรับเด็กโต

0*0 เมื่อเด็กโตขึ้น เปิดโอกาสให้เด็กมีส่วนในกิจกรรมของครอบครัวที่เรียกร้องความรับผิดชอบมาก ขึ้น เช่น การเตรียมอาหารเย็น การช่วยทำความสะอาดบ้าน ฯลฯ

0*0 เมื่อเด็กโตพอที่จะเก็บเงินได้ จงช่วยเขาให้รู้จักเก็บเงิน และใช้เงินอย่างประหยัดและคุ้มค่า รวมทั้งการรู้จักการใช้เงินอย่างฉลาดด้วย ให้เขาฝึกจัดการเกี่ยวกับการเงินของเขา ช่วยฝึกเขาให้รับผิดชอบ โดยเริ่มจากสิ่งเล็ก ๆ น้อย ๆ เพื่อเขาจะได้รับผิดชอบในเรื่องที่ใหญ่ต่อไป

0*0 สอนให้เด็กรู้ว่า การกระทำของพวกเขามีผลที่ตามมาเสมอ เช่น ถ้าเขาลืมของที่เขาต้องใช้ ก็จงอย่าไปซื้อให้เขาในทันที อย่าไปขอโทษหรือทำแทนเขา แต่ให้เขาฝึกทำด้วยตัวเขาเอง เขาจะได้รับผิดชอบ

0*0 เมื่อเด็กเริ่มทำโครงการหรืองานอะไรก็สุดแล้วแต่ คุณต้องแน่ใจว่าเขาต้องรับผิดชอบและทำมันให้เสร็จ อย่าไปแสดงความเห็นใจเขามากเกินไป คนที่รับผิดชอบจะพยายามทำสิ่งที่เขาได้เริ่มไว้นั้นให้เสร็จเช่นกัน อย่าลืมที่จะชื่นชมเขาเมื่อเขาพยายามจนงานนั้นสำเร็จ

0*0 สนับสนุนให้เด็กเล่นกีฬาเป็นทีม ให้เขาเห็นบทบาทเฉพาะที่เขาต้องมีต่อทีม ในการช่วยทีมให้ประสบความสำเร็จ สังเกตความรับผิดชอบของผู้เล่นแต่ละคน และสนับสนุนให้เขาใช้ความรับผิดชอบที่เขามีต่อทีมให้มากที่สุดเท่าที่จะทำ ได้

0*0 ให้เด็กได้มีส่วนร่วมในความรับผิดชอบต่อการงานในแต่ละวัน

หนังสือสำหรับใช้แบ่งปันกับเด็ก ๆ ...